بیشتر افرادی که این مطلب را می‌خوانند با بازار سرمایه یا همان بازار بورس آشنا هستند، و اگر در این بازار ضرر نکرده باشند، حداقل می‌دانند بازار سرمایه چیست و چه اهمیتی برای اقتصاد دارد. سرمایه گذاری در بازار بورس، خیلی ساده و در عین حال خیلی پیچیده است! ساده از این جهت که شما […]
بیشتر افرادی که این مطلب را می‌خوانند با بازار سرمایه یا همان بازار بورس آشنا هستند، و اگر در این بازار ضرر نکرده باشند، حداقل می‌دانند بازار سرمایه چیست و چه اهمیتی برای اقتصاد دارد.
سرمایه گذاری در بازار بورس، خیلی ساده و در عین حال خیلی پیچیده است! ساده از این جهت که شما برای فعالیت در بورس تنها به کد بورسی نیاز دارید؛ و پیچیده از آن جهت که بسیاری از افراد بر اثر ندانستن، تمام دارایی خود را در این بازار از دست داده‌اند!
اکنون این سوال ایجاد می‌شود که چگونه می‌توانیم اصول بازار سرمایه را درست یاد بگیریم و یا به عبارت ساده‌تر، چگونه در مسیر درست وارد بازار بورس شویم و اصلاً بهترین بازار برای سرمایه گذاری کجاست؟
در ادامه می‌خواهیم این مسیر را با هم از ابتدا یک بار مرور کنیم.
بازار سرمایه چیست؟
به‌طور کلی به هرجایی که در آن خرید و فروش انجام می‌شود و بُعد اقتصادی در آنجا برقرار است، بازار می‌گویند. حال اگر دارایی‌های مالی مختلف در یک بازار معامله شوند، با بازار سرمایه طرف هستیم.
یکی از مهمترین بازارهای مالی در ایران، بازار بورس است که انواع اوراق بهادار و کالاهای مختلف در آن معامله میشوند. در ادامه با انواع مختلف بازارهای مالی آشنا خواهیم شد. اما مختصری در مورد تاریخچه بازار سرمایه و بورس ایران بگوییم.
تاریخچه بورس در دنیا و در ایران
در قرن پانزدهم میلادی، بازرگانان زیادی برای معامله اجناس خود به منزل یکی از اشراف‌زاده‌های بلژیکی به نام واندر بورس مراجعه می‌کردند و در میدانی که مقابل خانه‌ای او قرار داشت، به حراج اجناس خود می‌پرداختند.
بعدها مراکز مبادله‌ی کالا گسترش پیدا کردند و واژه‌ی بورس برای همیشه ثبت شد. بورس نیویورک در سال ۱۷۹۲ و بورس لندن در سال ۱۸۰۱ شروع به کار کردند.
موافقت‌نامه‌ی اولیه‌ی بورس ایران در سال ۱۳۴۱ تدوین شد و چهار سال بعد، قانون بورس تصویب و در نهایت در ۱۵ بهمن ۱۳۴۶، بورس ایران رسماً آغاز به کار کرد.
در حال حاضر بورس ایران به چهار بخش اصلی تقسیم می‌شود:
- بورس اوراق بهادار تهران
- فرابورس ایران
- بورس کالای ایران
- بورس انرژی
اما بپردازیم به اینکه چگونه باید وارد بازار سرمایه بشویم …
ورود به بازار سرمایه چگونه است؟
برای ورود به بازار سرمایه، درست همانند هر کار دیگری، نیاز به آموزش داریم. چه آموزشی؟ قطعاً آشنایی با بازار بورس شرط اول ورود و فعالیت در بازار سرمایه است.
برای درک بهتر موضوع، مبحث ورود به بازار سرمایه را مرحله به مرحله پیش می‌بریم و در هر مرحله توضیحات لازم را ارائه خواهیم داد.
مراحل ورود به بازار سرمایه
برای ورود به بازار سرمایه، باید مراحل زیر را طی کنیم:
- آموزش اصول بازار سرمایه
قبل از هر کاری نیاز است با مقدمات بورس و نحوه فعالیت در بازار سرمایه آشنا شویم. به عبارت بهتر، باید آموزش بازار سرمایه ببینیم و مفاهیم اولیه مانند نوع و عملکرد اوراق بهادار، نحوه عملکرد بورس، مکانیزم معاملات و … را درک کنیم.
البته نیازی نیست ماه‌ها زمان برای آموزش صرف کنیم؛ چراکه بیشتر تجربه‌ها را باید در عمل کسب نماییم.
- ثبت‌نام در سجام
پس از گذراندن آموزش بازار مالی به حد کفایت، نوبت به ثبت‌نام در سجام می‌رسد. سجام یک سامانه جامع است که تمام فعالان بازار سرمایه باید اطلاعات خود مانند اطلاعات هویتی، آدرس، اطلاعات بانکی و موارد مشابه را در این سامانه ثبت کنند. بدون ثبت‌نام در سجام، نمی‌توانید فعالیتی در بازار سرمایه داشته باشید!
در مقاله‌ای جداگانه، قدم به قدم در مورد نحوه ثبت نام در سجام صحبت کرده‌ایم. توصیه می‌کنیم این مطلب را مطالعه کنید.
- انتخاب کارگزاری
مرحله‌ی سوم، انتخاب یک کارگزاری مناسب است. کارگزاری‌ها واسط بین معامله‌گرها و بازار سرمایه هستند. مسلم است که بدون کارگزاری‌ها، امکان فعالیت در بازار سرمایه از ما سلب می‌شود.
انتخاب کارگزاری، مانند انتخاب شرکت بیمه است؛ همواره افراد دنبال کارگزاری مناسبی هستند که اعتبار خوبی داشته باشد و در کنار آن سرعت، سامانه معاملاتی به‌روز، خدمات مشاوره‌ای، آموزش‌های رایگان و پشتیبانی مناسب را در اختیار کاربران خود قرار دهد.
- ثبت‌نام در کارگزاری
بعد از انتخاب یک کارگزاری مناسب، باید در آن کارگزاری ثبت‌نام کنیم و در صورت نیاز مدارک هویتی خود را به کارگزاری ارائه دهیم و ثبت‌نام خودمان را تکمیل کنیم. کارگزاری در نهایت به ما کد معاملاتی می‌دهد. اکنون …
- شروع فعالیت در بازار سرمایه
اکنون نوبت به این رسیده است که بازار را تحلیل کنید و دست به موس و کیبورد ببرید و سهام و صندوق‌ها و خلاصه هر آنچه در بازار سرمایه دارایی حساب می‌شود را بخرید و بفروشید.
اکنون که صحبت از سرمایه‌گذاری در میان است، بد نیست با انواع روش‌های سرمایه‌گذاری آشنا شویم …
انواع روش‌های سرمایه‌گذاری
در دسته‌بندی کلی، دو روش سرمایه‌گذاری داریم:
- سرمایه‌گذاری مستقیم
- سرمایه‌گذاری غیرمستقیم
در سرمایه‌گذاری مستقیم، معامله‌گر بر علم و توانایی‌های خودش تکیه می‌کند و شخصاً به خرید و فروش سهام و سایر دارایی‌ها در بورس می‌پردازد.
معمولاً معامله‌گرها برای تحلیل بازار از تحلیل تکنیکال، تحلیل بنیادی، تابلوخوانی و مدیریت سرمایه استفاده می‌کنند و با تحلیل بازار و اخبار پیرامون آن، به معامله کردن و سرمایه‌گذاری می‌پردازند.
اما روش سرمایه‌گذاری غیرمستقیم برای افرادی مفید است که به هر دلیلی نمی‌توانند خودشان در بازار سرمایه فعالیت کنند.
طبیعتاً همه‌ی افراد نمی‌توانند معامله‌گر حرفه‌ای بورس باشند؛ اما ممکن است همین افراد سرمایه‌ی زیادی داشته باشند و بخواهند در بازار بورس سرمایه‌گذاری کنند.
در این شرایط، کارگزاری‌های و شرکت‌های سبدگردان و مدیریت سرمایه به میدان می‌آیند. مدیران و کارشناسان حرفه‌ای حاضر در کارگزاری‌ها و شرکت‌های سبدگردان، سرمایه را از سرمایه‌گذارها می‌گیرند و در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا سبدگردانی اختصاصی، مدیریت می‌کنند و سرمایه‌گذار، بدون دخالت در فرآیند سرمایه‌گذاری، سود خود را دریافت می‌کند.
آشنایی با انواع بازار سرمایه
بازارهای مالی را می‌توان بر اساس معیارهای مختلف دسته‌بندی کرد. برای مثال، بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری به دو دسته‌ی بازار آتی (Futures) و نقدی (Spot) تقسیم میشوند.
اما قصد داریم تخصصی وارد این بحث شویم! به‌طور کلی بازارهای مالی را به ۸ بازار تقسیم می‌کنند که آنها را نام می‌بریم.
- بازار سهام (Stock Market)
بازار سهام فراگیرترین و مهمترین بازار مالی در هر کشور به‌حساب می‌آید. بزرگترین بازار سهام دنیا، بازار سهام آمریکا است که بزرگترین شرکت‌ها مانند اَپل، آمازون، گوگل، تسلا، و بزرگترین شاخص‌ها مانند داو جونز و نزدک متعلق به آن هستند.
شرکت‌های بزرگ سهام خود را در این بازار عرضه می‌کنند و از این جهت بازار سهام تاثیر مستقیم و قابل توجهی بر اقتصاد هر کشور دارد.
- بازار اوراق قرضه (Bond Market)
سازوکار اوراق قرضه به این صورت است که دولت‌ها، شهرداری‌ها، بانک‌ها و سازمان‌های بزرگ، برای تامین مالی و اجرای طرح‌ها و اهداف خود، اقدام به انتشار اوراق قرضه می‌کنند و سرمایه‌گذاران این اوراق، بعد از مدت زمان معین، پول خود را با سودی که از پیش تعیین شده است، دریافت می‌کنند.
- بازارهای پولی
در بازارهای پولی کالاهایی معامله میشوند که نقدشوندگی بالا و سررسیدهای کوتاه‌مدت، معمولاً کمتر از ۱ سال، دارند. به دلیل نقدشوندگی بالا، امنیت سرمایه‌گذاری در این بازارها بالا است و البته این بازارها بازدهی کمتری نیز دارند. معاملات در بازارهای پولی بیشتر بین نهادها و معامله‌گران با حجم کلان انجام میشوند.
- بازار مشتقه (Derivatives)
قراردادهای آتی (Futures)، اختیار معامله (Options)، قراردادهای معاوضه (Swaps) و پیمان‌های آتی (Forward Contracts) همگی از ابزارهای بازار سرمایه هستند و در بازار مشتقه معامله میشوند. این ابزارها ارزش خود را از دارایی‌های پایه‌ای مانند سهام، کالاها، ارزها، نرخ‌های بهره یا شاخص‌های بازار می‌گیرند. هدف اصلی بازار مشتقه، مدیریت و پوشش ریسک‌های مرتبط با نوسانات قیمت دارایی‌های پایه است.
- بازار ارزهای خارجی (Forex)
فارکس یا بازار تبادل ارزهای خارجی (Foreign Exchange)، یکی از بزرگترین و پرحجم‌ترین بازارهای دنیاست که ارز کشورهای مختلف همراه با فلزات گرانبهایی مانند طلا و نقره و همینطور شاخص‌های بزرگ در آن معامله میشوند.
بانک‌های بزرگ در سراسر دنیا، بازیگرهای اصلی در فارکس هستند و در کنار آنها، معامله‌گران عادی (Retail Traders) هم می‌توانند به معامله روی جفت‌ارزهای مختلف بپردازند.
بازار فارکس در اختیار هیچ مرجع خاصی نیست و دفتر مرکزی ندارد! بنابراین، از هر جای دنیا، بیست‌وچهار ساعته در پنج روز هفته می‌توان به این بازار دسترسی داشت.
- بازار ارزهای دیجیتال (Crypto)
کریپتو یا بازار ارزهای دیجیتال، جوان‌ترین بازار مالی است که از سال ۲۰۰۹ شروع به نوشتن تاریخچه‌ی خود کرده است. در این بازار، ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین و اتریوم خرید و فروش میشوند.
این بازار به‌صورت غیرمتمرکز و بر بستر فناوری بلاکچین فعالیت می‌کند و بدون نیاز به واسطه‌های مالی سنتی مانند بانک‌ها، امکان معاملات بین افراد را فرآهم می‌سازد. ارزش ارزهای دیجیتال در این بازار به وسیله عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و به دلیل نوسانات بالا، فرصت‌ها و ریسک‌های زیادی برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند.
- بازار کالا (Commodities)
بازار کالا یا کامودیتی، بازاری است که در آن کالاهای اساسی مانند نفت، گاز، طلا، نقره، مس، غلات، قهوه و دیگر مواد اولیه خرید و فروش میشوند.
این بازار به دو دسته اصلی بازار کالاهای سخت (مانند فلزات و انرژی) و بازار کالاهای نرم (مانند محصولات کشاورزی) تقسیم می‌شود. معاملات در این بازار به‌صورت مستقیم یا از طریق قراردادهای آتی و مشتقه انجام میشوند بازار کالا به دلیل تاثیرپذیری از عوامل جهانی مانند عرضه و تقاضا، وضعیت اقتصادی و … نوسانات زیادی را تجربه می‌کند و البته فرصت‌های مختلفی را برای سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها جهت مدیریت ریسک و کسب سود فرآهم می‌سازد.
- بازار مستقیم (OTC)
در نهایت به آخرین بازار می‌رسیم—بازار مستقیم، بازاری است که در آن معاملات مالی مانند سهام، اوراق قرضه، مشتقات و ارزها مستقیماً بین دو طرف معامله (خریدار و فروشنده) انجام میشوند. این نوع بازار را «فرابورس» می‌نامند.
در بازار OTC، شرکت‌کنندگان مستقیم با یکدیگر مذاکره کرده و توافق‌های سفارشی ایجاد می‌کنند که می‌تواند بر اساس شرایط و نیازهای خاص هر طرف باشد. با این حال، بازار OTC به دلیل نبود شفافیت و نظارت مشابه با بورس‌های متمرکز، ریسک‌های بیشتری از جمله ریسک اعتباری و نقدشوندگی پایین‌تر را برای معامله‌گران به همراه دارد.
مزایا و ریسک‌های فعالیت در بازار سرمایه
مانند هر شغل دیگری، فعالیت در بازار سرمایه مزایا و ریسک‌های خود را دارد. اگر بخواهیم به سه مورد اشاره کنیم، باید بگوییم بازار سرمایه:
- می‌تواند منبع درآمد دوم ما باشد و سود خوبی به ما بدهد.
- تنوع سرمایه‌گذاری و روش‌های کسب درآمد زیاد است.
- سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی، از ما در برابر تورم محافظت می‌کند.
اما، جنبه‌ی چالش‌برانگیز ماجرا اینجاست که:
- فعالیت در بازار سرمایه همواره ریسک دارد!
- بازارهای مالی ممکن است در کوتاه‌مدت سودی به شما ندهند!
- برای موفقیت در بازارهای مالی همواره نیاز به آموزش داریم!
تمام مزایا و معایبی که برای فعالیت در بازار سرمایه مطرح میشوند، نسبی هستند؛ به این معنی که هر کس بسته به شیوه‌ی فعالیت خود در بازار باید تعیین کند که چه ریسک‌هایی اطراف او وجود دارند و از چه مزایایی می‌تواند بهره‌مند شود.
جمع‌بندی مطلب
در این مطلب دربارۀ ورود به بازار سرمایه و فعالیت در این بازار صحبت کردیم. البته در این مطلب صحبت‌های کلی مطرح شدند و بعد از ارائه‌ی تعریفی مختصر، سراغ مسیر ورود به بازار سرمایه رفتیم و سپس روش‌های سرمایه‌گذاری و انواع بازارها را بررسی کردیم.
قطعاً صحبت دربارۀ بازار سرمایه هیچگاه انتها ندارد! اما مهم این است که پیش از فعالیت در هر بازاری، ابتدا ماهیت آن بازار را بشناسیم و در یک جمله، بدانیم که دقیقاً چه می‌خواهیم و برای رسیدن به خواسته‌ی خود چه کارهایی باید انجام دهیم.
سوالات متداول
بازار سرمایه چیست؟
بازار سرمایه بازاری است که در آن ابزارهای مالی مانند سهام و اوراق قرضه خرید و فروش میشوند. این بازار به تأمین مالی شرکت‌ها و دولت‌ها کمک کرده و فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای افراد و نهادها فرآهم می‌کند.
ورود به بازار سرمایه چگونه است؟
برای ورود به بازار سرمایه، پس از گذراندن آموزش‌های اولیه، لازم است ابتدا در سامانه سجام ثبت‌نام کنید و کد بورسی بگیرید. سپس در یکی از کارگزاری‌های بورس ثبت‌نام و فعالیت در بازار سرمایه را آغاز کنید.
مهمترین مزیت و بزرگترین ریسک فعالیت در بازار سرمایه چیست؟
مهمترین مزیت بازار سرمایه این است که این بازار تنوع فوق‌العاده‌ای دارد و از روش‌های مختلف می‌توان از بازارهای مالی درآمد کسب کرد. در عین حال، فعالیت در بازار سرمایه ذاتاً ریسک دارد و این احتمال وجود دارد که یک شخص ضرر شدیدی را متحمل شود!
