بیماری ‌های آلودگی هوا کودکان یکی از مسائل جدی در شهرهای پرجمعیت و صنعتی است. کودکان به دلیل سیستم تنفسی حساس و فعالیت‌های زیاد در محیط باز، در معرض آلودگی هوا قرار می‌گیرند که این مسئله می‌تواند سلامت آن‌ها را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. یکی از مشکلات رایج در این زمینه، تنگی نفس در کودکان و نوزادان است که به ویژه در زمان‌های بحران آلودگی هوا بیشتر مشاهده می‌شود. کودکان به دلیل تنفس سریع‌تر نسبت به بزرگسالان، میزان بیشتری از آلاینده‌های هوا را وارد ریه‌های خود می‌کنند. این آلاینده‌ها می‌توانند باعث بروز و تشدید بیماری‌های تنفسی نظیر آسم، برونشیت و التهاب سینوس‌ها شوند.

آلودگی هوا می‌تواند منجر به تشدید حملات آسم شود. مواد مضر موجود در هوای آلوده می‌توانند منجر به آلرژی‌های شدید در بینی کودکان شوند که این امر بر کیفیت خواب و سلامت کلی آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. در شهرهای صنعتی نظیر تهران و اصفهان علاوه بر مشکلات تنفسی، مشکلات اسکلتی نیز مشاهده شده است.

آلودگی هوا باعث چه بیماری در کودکان میشود و تنفس در هوای آلوده چه ضررهایی دارد؟

آلودگی هوا برای کودک یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات سلامتی در جوامع شهری است. این پدیده به طیف وسیعی از بیماری‌ها و مشکلات سلامتی در کودکان منجر می‌شود که هر کدام تأثیرات مخربی بر کیفیت زندگی و رشد آن‌ها دارد.

عفونت گوش میانی

یکی از بیماری‌های شایع ناشی از آلودگی هوا در کودکان، عفونت گوش میانی است. قرار گرفتن در معرض هوای آلوده می‌تواند باعث افزایش التهاب و عفونت در مجاری تنفسی فوقانی شود که در نهایت منجر به عفونت گوش میانی می‌شود. این عفونت می‌تواند درد شدید، مشکلات شنوایی و حتی در موارد شدیدتر مشکلات تعادلی را برای کودک به همراه داشته باشد.

اوتیسم در کودکان

تحقیقات نشان داده است که آلودگی هوا می‌تواند با افزایش خطر ابتلا به اوتیسم در کودکان مرتبط باشد. مواد شیمیایی و ذرات ریز موجود در هوای آلوده می‌توانند به سیستم عصبی کودک آسیب برسانند و روی توسعه مغزی او تأثیر منفی بگذارند. این تأثیرات می‌تواند منجر به مشکلات ارتباطی، رفتاری و اجتماعی در کودکان مبتلا به اوتیسم شود.

بیش‌فعال شدن کودکان

آلودگی هوا و ریه کودکان ارتباط مستقیمی با مشکلات رفتاری نظیر بیش‌فعالی دارند. کودکان در معرض هوای آلوده ممکن است دچار نوسانات خلقی، تمرکز ضعیف و رفتارهای پرخاشگرانه شوند. این علائم می‌توانند تأثیرات منفی بر تحصیل و روابط اجتماعی کودکان داشته باشند.

آسیب‌های مغزی

قرار گرفتن در معرض هوای آلوده می‌تواند منجر به آسیب‌های مغزی در کودکان شود. این آسیب‌ها می‌توانند از کاهش هوش و توانایی‌های شناختی تا بیماری‌های جدی‌تر مانند آلزایمر در سنین بالاتر متفاوت باشند. آلودگی هوا می‌تواند عملکرد مغز را مختل کرده و به مشکلات یادگیری و حافظه در کودکان منجر شود.

بیماری‌های ریوی

آلودگی هوا برای کودک خطرات جدی ریوی را نیز به همراه دارد. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به آسم، برونشیت، کاهش دائمی ظرفیت ریه و التهاب ریه اشاره کرد. این بیماری‌ها باعث بروز مشکلات تنفسی، کاهش کیفیت زندگی و نیاز به مراقبت‌های پزشکی مداوم می‌شوند. آلودگی هوا می‌تواند منجر به آسیب‌های دائمی در سیستم تنفسی کودکان شود و رشد و توسعه طبیعی ریه‌ها را مختل کند.

سرطان‌ها

یکی دیگر از خطرات جدی آلودگی برای کودکان، افزایش ریسک بروز انواع سرطان‌ها است. قرار گرفتن در معرض مواد سرطان‌زا در هوای آلوده می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان‌های مختلف در کودکان شود. این سرطان‌ها می‌توانند شامل سرطان‌های ریه، خون و… باشند که تهدیدی جدی برای سلامت و زندگی کودکان به شمار می‌روند.

علائم آلودگی هوا در کودکان (علائم بیماری های آلودگی هوا)

آلودگی هوا برای کودک می‌تواند مشکلات و علائم مختلفی را ایجاد کند. یکی از اصلی‌ترین این علائم، سرفه‌های مداوم است. این سرفه‌ها به دلیل تحریک و افزایش تولید مخاط در دستگاه تنفسی کودک رخ می‌دهد و می‌تواند برای مدت طولانی ادامه پیدا کند. سرفه‌های مداوم نشان‌دهنده مبارزه سیستم تنفسی کودک با آلاینده‌های موجود در هوا است.

دیگر نشانه مهم، تنگی نفس است که می‌تواند حتی در هنگام انجام فعالیت‌های روزمره بروز کند. تنگی نفس به این معناست که سیستم تنفسی کودک برای تأمین اکسیژن مورد نیاز بدن با مشکل مواجه شده است. این علامت می‌تواند بسیار نگران‌کننده باشد و نیاز به مراقبت و توجه ویژه دارد.

خس‌خس سینه و سفتی سینه نیز از دیگر علائم آلودگی هوا در کودکان است. این صداهای غیرطبیعی هنگام تنفس نشان‌دهنده التهاب و انقباض راه‌های هوایی است. کودکان مبتلا به آسم یا سایر بیماری‌های تنفسی مزمن ممکن است این علائم را بیشتر تجربه کنند.

همچنین، قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا می‌تواند باعث افزایش عفونت‌های تنفسی در کودکان شود. سیستم ایمنی ضعیف‌تر می‌شود و کودکان بیشتر به عفونت‌های مختلف تنفسی مبتلا می‌شوند. این عفونت‌ها می‌توانند شدیدتر شوند که نشان‌دهنده تأثیرات منفی آلودگی هوا بر سلامت کودکان است.

خستگی و احساس ضعف نیز از علائم شایع در کودکان در معرض آلودگی هوا است. بدن کودکان انرژی بیشتری برای مقابله با آلاینده‌ها مصرف می‌کند. این موضوع می‌تواند منجر به خستگی مزمن و ضعف عمومی شود.

همچنین، احتقان و سوزش بینی از دیگر نشانه‌های آلودگی هوا در کودکان است. اگر کودکان به طور مکرر دچار آبریزش یا گرفتگی بینی و سوزش گلو شوند، این موضوع می‌تواند به دلیل حضور آلاینده‌های مضر در هوا باشد. این علائم باعث ناراحتی و مشکلات تنفسی بیشتر برای کودکان می‌شود.

در نهایت، کودکانی که از قبل دچار بیماری‌های تنفسی مانند آسم یا COPD هستند، ممکن است با تشدید شرایط پیشین مواجه شوند. در مناطقی با سطوح بالای آلودگی هوا، علائم آلودگی هوا در کودکان

می‌تواند شدیدتر تکرار شود و نیاز به مصرف دارو افزایش یابد.

علائم مسمومیت کودکان بر اثر آلودگی هوا چیست؟

علائم مسمومیت می‌تواند در مراحل مختلفی بروز پیدا کند. این مراحل نشان‌دهنده شدت و پیشرفت علائم بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا در کودکان هستند.

1. مرحله اول: در این مرحله، علائم اولیه و خفیف‌تر ظاهر می‌شوند. کودکان ممکن است دچار آبریزش بینی، خارش چشم، گلودرد و خشکی پوست شوند. این علائم معمولاً به دلیل تحریک و التهاب مخاط ناشی از آلاینده‌های هوا بروز می‌کنند و می‌توانند باعث ناراحتی و آزار کودکان شوند.

مرحله دوم: در این مرحله، علائم شدیدتر و مکرر هستند. کودکان ممکن است با سرفه‌های مداوم، علائم مشابه آنفولانزا، حالت تهوع و خشکی دهان مواجه شوند. این علائم نشان‌دهنده این است که آلودگی هوا به سیستم تنفسی و سایر سیستم‌های بدن کودکان آسیب بیشتری رسانده و بیماری های آلودگی هوا کودکان به مراحل جدی‌تری رسیده‌اند.

1. مرحله سوم: با پیشرفت به این مرحله، علائم تنفسی شدیدتری ظاهر می‌شوند. کودکان ممکن است دچار مشکلات تنفسی، سرفه و ترشح خلط، عطسه زیاد و عفونت سینوس‌ها شوند. این علائم حاکی از تاثیرات جدی‌تر آلودگی هوا بر سلامت ریه‌ها و سیستم تنفسی کودکان است.
2. مرحله چهارم: این مرحله نشان‌دهنده علائمی شدید و خطرناک است. کودکان ممکن است دچار حمله قلبی و آسم، کاهش حافظه، خونریزی ریه و حتی مرگ شوند.

به نقل از www.unicef.org

سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف تر از بزرگسالان است و آنها را در برابر ویروس ها، باکتری ها و سایر عفونت ها آسیب پذیرتر می کند. این امر خطر ابتلا به عفونت تنفسی را افزایش می دهد و توانایی آنها را برای مبارزه با آن کاهش می دهد.

عوارض آلودگی هوا در کودکان

آلودگی هوا تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت کودکان دارد که فراتر از مشکلات تنفسی معمول مانند آسم و تنگی نفس است. این اثرات می‌توانند جنبه‌های مختلف سلامت کودکان را تحت تأثیر قرار دهند. در ادامه برخی از عوارض آلودگی هوا در کودکان را مشاهده می‌کنیم.

کاهش ضریب هوشی کودکان

آلاینده‌های هوا مانند سرب می‌توانند به مغز کودکان آسیب برسانند و رشد سلول‌های مغزی را مختل کنند. این عامل منجر به کاهش ضریب هوشی کودکان می‌شود. کودکانی که در مناطق آلوده زندگی می‌کنند، معمولاً ضریب هوشی کمتری نسبت به دیگر کودکان دارند.

کاهش حجم ریه

قرارگیری مداوم در هوای آلوده باعث کاهش حجم و عملکرد ریه‌های کودکان می‌شود. این موضوع خطر ابتلا به بیماری‌های تنفسی مانند برونشیت، آسم و حتی سرطان ریه را در آینده افزایش می‌دهد.

کم‌خونی

آلودگی هوا، به ‌ویژه مسمومیت با سرب، می‌تواند عمر گلبول‌های قرمز خون را کاهش داده و به کم‌خونی در کودکان؛ به‌ویژه کودکان زیر پنج سال منجر شود.

کمبود ویتامین D

ذرات و آلاینده‌های موجود در هوا می‌توانند جلوی جذب ویتامین D را بگیرند. همچنین کودکان در مواقع آلودگی هوا بیشتر در محیط‌های بسته می‌مانند و کمتر در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند. این موضوع منجر به کمبود ویتامین D می‌شود.

دیابت و چاقی

قرارگیری در معرض آلودگی هوا باعث کاهش حساسیت به انسولین و افزایش شاخص توده بدنی (BMI) در کودکان می‌شود. اگرچه آلودگی هوا تنها عامل این مشکلات نیست، اما یکی از عوامل مؤثر در ابتلا به دیابت و چاقی محسوب می‌شود.

بیماری قلبی

مطالعات نشان می‌دهد که قرارگیری در معرض آلودگی هوا می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را در کودکان افزایش دهد. آلودگی هوا باعث افزایش مونوسیت‌ها شده و عوارض آلودگی هوا در کودکان را تشدید می‌کند.

مشکلات گوارشی

آلودگی هوا می‌تواند میکروبیوم روده کودکان را تغییر داده و خطر ابتلا به بیماری‌های گوارشی مانند بیماری کرون، بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ را افزایش دهد.

تضعیف سیستم ایمنی

آلودگی هوا می‌تواند سیستم ایمنی کودکان را تضعیف کرده و تنظیم بیان ژن‌ها را تغییر دهد. این عامل ممکن است روی سلامت طولانی‌مدت آن‌ها نیز تأثیر منفی بگذارد.

سرطان‌های دوران کودکی

قرارگیری در معرض آلودگی هوا، به ‌ویژه آلودگی ناشی از ترافیک و صنایع، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان خون و دیگر سرطان‌های کودکی را افزایش دهد.

مشکلات چشم

گرد و غبار و ذرات موجود در هوای آلوده می‌توانند به چشم‌های کودکان آسیب رسانده و باعث قرمزی، خارش، سوزش، خشکی چشم شوند. این موارد می‌توانند منجر به عفونت‌های باکتریایی و قارچی در چشم شوند.

مواردی که کودکان در آلودگی هوا باید رعایت کنند

همان‌طور که دیدیم آلودگی هوا برای کودک می‌تواند خیلی ضرر داشته باشد. در ادامه با راهکارهایی آشنا می‌شویم که هنگام مواجهه با آلودگی هوا باید رعایت کنید:

• استفاده از ماسک‌های فیلتردار: استفاده از ماسک‌های فیلتردار می‌تواند کمک کند تا کودکان در زمان خروج از خانه از تنفس هوای آلوده جلوگیری کنند. این ماسک‌ها با فیلتر کردن ذرات مضر، احتمال ورود آلاینده‌ها به ریه‌های کودکان را کاهش می‌دهند.
• کودکان را در منزل نگه دارید: در روزهای آلوده، بهتر است کودکان را از منزل خارج نکنید و برای آن‌ها سرگرمی‌های مختلفی در داخل خانه ایجاد کنید. این کار باعث می‌شود تا از تماس مستقیم با هوای آلوده جلوگیری شود و آن‌ها به فعالیت‌های درون خانه مشغول شوند.
• خودداری از خروج غیرضروری: تا حد امکان، از خروج غیرضروری از خانه خودداری کنید. ماندن در محیط بسته، احتمال تماس با آلودگی هوا را به حداقل می‌رساند.
• مصرف آبمیوه‌های طبیعی و لبنیات: برای کمک به دفع سموم از بدن و کاهش عوارض آلودگی هوا در کودکان توصیه می‌شود که کودکان از آبمیوه‌های طبیعی، آب و لبنیات استفاده کنند. این مواد به حفظ سلامت بدن و تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند.
• خودداری از روشن کردن آتش: در زمان آلودگی هوا، از روشن کردن آتش در محیط‌های باز یا بسته خودداری کنید. دود ناشی از آتش می‌تواند آلودگی هوا را افزایش دهد و بر سلامت کودکان تأثیر منفی بگذارد.
• استفاده از پرده‌های ضخیم: استفاده از پرده‌های ضخیم می‌تواند از ورود ذرات مضر به داخل خانه جلوگیری کند. این پرده‌ها مانعی برای ورود آلودگی هوا از پنجره‌ها به داخل خانه ایجاد می‌کنند.

چه زمانی در رابطه با آلودگی هوا به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر کودک شما دچار مشکلات تنفسی شدید مانند تنگی نفس، خس‌خس سینه، سرفه‌های مداوم یا سایر بیماری های آلودگی هوا کودکان شده است که با گذشت زمان بهبود نمی‌یابد، این نشانه‌ها می‌توانند علامت‌هایی از تأثیرات جدی آلودگی هوا باشند و نیاز به بررسی پزشکی دارند. همچنین در صورتی که کودک شما دچار علائم غیرمعمولی مانند سرگیجه، سردرد مداوم، خستگی شدید یا بی‌حالی شده باشد این موارد می‌توانند نشان‌دهنده اثرات منفی آلودگی هوا بر سلامت عمومی کودک باشند و نیاز به ارزیابی پزشکی دارند.

جمع بندی

در مجموع هرگونه تغییر ناگهانی و مداوم در وضعیت سلامت کودک که می‌تواند با آلودگی هوا مرتبط باشد، نیازمند توجه و مراجعه به پزشک است. مشکلات تنفسی شدید، علائم آلرژی حاد یا نشانه‌های غیرمعمول مانند سرگیجه و خستگی شدید از جمله مواردی هستند که نباید نادیده گرفته شوند. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند و سلامت کودک را حفظ نماید.