در روزهای اخیر واکنش بازارها به خصوص صنایع فولادی به خبر قطع برق صنایع بزرگ طی ۱۵ روز آینده بسیار منفی و نگران‌کننده بوده است. این خبر، در کنار اخبار کمبود منابع آبی در شهرهای دارای صنعت فولاد مانند اصفهان و یزد، بار دیگر نگرانی‌ها درباره وضعیت تولید و عرضه محصولات فولادی را در ایران […]
در روزهای اخیر واکنش بازارها به خصوص صنایع فولادی به خبر قطع برق صنایع بزرگ طی ۱۵ روز آینده بسیار منفی و نگران‌کننده بوده است. این خبر، در کنار اخبار کمبود منابع آبی در شهرهای دارای صنعت فولاد مانند اصفهان و یزد، بار دیگر نگرانی‌ها درباره وضعیت تولید و عرضه محصولات فولادی را در ایران تشدید کرده است. درست در زمانی که اخبار توافق ایران و آمریکا می‌توانست باعث آرامش در بازار آهن، کاهش قیمت آهن آلات و ورود سرمایه جدید به بازار شود.
صنعت فولاد ایران، به‌عنوان دهمین تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان شناخته می‌شود. این صنعت به‌عنوان مهم‌ترین صنایع مادر، نقش تعیین‌کننده‌ای در رونق بخش‌های مختلف اقتصادی دارد؛ از ساخت‌وساز گرفته تا خودروسازی، لوازم‌خانگی و بخش عمده‌ای از درامد غیرنفتی کشور به این صنعت وابسته است. قطع برق صنایع فولادی نه‌تنها زنجیره تأمین داخلی را مختل می‌کند، بلکه می‌تواند تبعات قیمتی، تولیدی و حتی امنیتی هم به همراه داشته باشد. در این مقاله به بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم تصمیم قطعی برق بر صنعت فولاد و قیمت آهن‌آلات می‌پردازیم.
قطع برق چگونه بر قیمت آهن تأثیر می‌گذارد؟
قطعی برق در کنار کمبود منابع آبی و گران شدن نرخ انرژی گاز می‌تواند بر بخش اعظمی از زنجیره تأمین تا میزان عرضه آهن آلات تأثیرگذار باشد. از تأثیرات قطع برق بر قیمت انواع مقاطع فولادی مانند قیمت میلگرد و تیرآهن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تأثیر بر میزان تولید آهن آلات
- تأثیر بر صنایع پایین دستی
- تأثیر بر بازار آهن و ایجاد التهاب
- تأثیر بر افزایش احتکار
- تأثیر بر صادرات مقاطع فولادی و از دست دادن مشتریان منطقه‌ای
- تأثیر بر صنایع مصرف‌کننده فولادی
- تأثیر بر افزایش بیکاری و رکود
تأثیر قطع برق بر میزان تولید آهن آلات
کاهش تولید روزانه آهن آلات می‌تواند مستقیم‌ترین تأثیر قطع برق صنایع فولادی باشد. براساس آمار منتشرشده توسط انجمن فولاد ایران، هر ساعت قطعی برق در خطوط ذوب و نورد، می‌تواند به کاهش چند صد تُنی در تولید روزانه آهن آلات از محصولات اولیه مانند شمش گرفته تا محصولات نهایی مانند تیرآهن و ورق منجر شود. شرکت‌های بزرگ فولادی کشور مانند فولاد مبارکه، فولاد خوزستان و ذوب‌آهن اصفهان وابستگی زیادی به انرژی برق پایدار و مداوم برای تولید دارند. در دوره‌ای که کمبود گاز و آب نیز از مشکلات زنجیره تأمین این کارخانه‌ها است باید عنوان کنیم که هرگونه وقفه‌ای در تأمین انرژی، بخشی از فرآیند تولید این کارخانه‌ها را متوقف می‌کند و این توقف، به‌سادگی قابل جبران نیست.
تأثیر قطع برق بر صنایع پایین‌دستی فولادی
کاهش تولید در کارخانه‌های مادر و محصولات اولیه مانند شمش و بیلت، بلافاصله به صنایع پایین‌دستی نیز سرایت می‌کند. کارخانه‌های کوچک‌تری که به تولید محصولات نهایی مانند میلگرد و ورق مشغول هستند به شمش یا بیلت وابسته‌اند. با کمبود تولید مسلما قیمت شمش و بیلت نیز گران شده و این کارخانه‌ها مجبور به خرید شمش فولادی با قیمت بالاتر میشوند. این موضوع منجر به افزایش هزینه تولید، کاهش توان رقابتی و حتی تعطیلی موقت بسیاری از این واحدها خواهد شد. همچنین صنایع پایین دستی مصرف‌کننده محصولات نهایی فولادی هم با افزایش هزینه‌های تولید روبرو خواهند شد.
تأثیر قطع برق بر بازار آهن‌آلات و ایجاد التهاب
در روزهای گذشته شاهد بودیم که قیمت آهن آلات تنها با خبر قطع برق صنایع با افزایش روبرو بوده‌اند. در صورت قطع برق مسلماً عرضه آهن آلات کاهش می‌یابد. وقتی عرضه آهن آلات کاهش یابد حتی با رکود موجود در بازار آهن هم می‌تواند باعث تنش قیمتی آهن آلات شود. در حال حاضر، با نزدیکی به فصل پروژه‌های عمرانی و افزایش تقاضای فصلی، بازار در شرایطی قرار دارد که کاهش تولید ناشی از قطع برق می‌تواند قیمت مقاطع فولادی از جمله میلگرد، تیرآهن، ورق، ناودانی و قوطی صنعتی را به‌سرعت گران کند.
تأثیر قطع برق بر دلالی و افزایش احتکار
در وهله اول با افزایش هزینه‌های تولید کارخانه‌های فولادی با عرضه‌های قطره چکانی باعث ثبات یا افزایش قیمت آهن آلات خواهند شد تا جبران افزایش هزینه‌هایشان شود. همچنین دربازار آزاد نیز احتمال رفتارهای سوداگرانه افزایش می‌یابد. برخی واسطه‌ها با پیش‌بینی افزایش قیمت، اقدام به احتکار و انبار آهن آلات می‌کنند که خود این امر باعث کمبود مقاطع و تشدید نوسانات بازار می‌شود. این تنش در کنار عدم نظارت دقیق بر بازار آهن، به‌ویژه در زمان‌های بحرانی، باعث بی‌اعتمادی مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان شده و منجر به خروج سرمایه از بازار خواهد شد.
تأثیر قطع برق بر صادرات مقاطع فولادی و از دست دادن مشتریان منطقه‌ای
کاهش تعهدپذیری کارخانه‌های ایرانی در قراردادهای خارجی به یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها برای صادرکنندگان فولاد تبدیل شده است. در شرایطی که بخش صادرات فولاد به دلیل قدرت رقبای منطقه‌ای مانند روسیه و ترکیه و همچنین مشکلات تحریمی با کاهش مشتریان منطقه‌ای روبرو است باید عنوان کنیم که عدم توانایی در تحویل به‌موقع سفارشات می‌تواند ضربه غیرقابل جبرانی به صنعت فولاد صادراتی ایران بزند. عدم انجام تعهدات باعث می‌شود تا مشتریان خارجی، به‌ویژه در منطقه خاورمیانه، همکاری با شرکت‌های ایرانی را متوقف کرده یا آنها را در لیست تأمین‌کنندگان غیرقابل‌اعتماد قرار دهند.
تأثیر قطع برق بر صنایع مصرف‌کننده فولاد
اولین تأثیر مستقیم قطع برق بر مصرف‌کننده‌ها به صنعت ساختمان‌سازی و بازار مسکن مربوط خواهد بود. افزایش قیمت میلگرد و تیرآهن، مستقیماً بر هزینه اجرای پروژه‌های عمرانی تأثیر می‌گذارد و باعث گران شدن روند تولید می‌شود. این موضوع هم در پروژه‌های دولتی و هم خصوصی اثرات منفی خواهد داشت و ممکن است موجب توقف یا تأخیر پروژه‌ها شود. همچنین می‌تواند مانع از شروع بسیاری از پروژه‌های عمرانی شود. صنایع لوازم خانگی و خودروسازی نیز با افزایش هزینه در تامین آهن آلات به ویژه قیمت ورق فولادی روبرو میشوند.
تأثیر قطع برق بر افزایش بیکاری و رکود
وقتی کارخانه‌ها نتوانند با ظرفیت مطلوب تولید کنند، احتمالاً مجبور تعدیل نیرو یا تعطیلی موقت برخی خطوط تولید میشوند. این اتفاق در دوران تورمی امروز می‌توان فشار مضاعفی بر زندگی کارگران شود. کاهش درامد منجر به کاهش قدرت خرید اقشار جامعه شده و رکود در صنایع مختلف را بیشتر می‌کند.
راهکارهای مقابله با بحران قطع برق فولادی‌ها
-
تأمین برق پایدار از طریق نیروگاه‌های اختصاصی صنعتی
سرمایه‌گذاری صنایع بزرگ فولادی برای ایجاد نیروگاه‌های اختصاصی گازی یا خورشیدی می‌تواند وابستگی به شبکه ملی برق را کاهش دهد. البته کارخانه‌های بزرگ فولادی مانند فولاد مبارکه و ذوب آهن در این زمینه اقداماتی انجام داده‌اند که هنوز اما نمی‌تواند قطع برق صنایع را جبران کند.
-
تنظیم تقویم تولید بر اساس الگوی مصرف برق
با برنامه‌ریزی هوشمند و مدیریت صحیح، می‌توان تولید را به ساعات کم‌باری شبکه موکول کرد و از قطعی ناگهانی خط تولید آهن آلات جلوگیری نمود. البته این امر ملزم به مدیریت تخصصی بوده که در صنعت فولاد ایران با اخبار بدهی‌ها و اختلاس‌ها به ندرت مشاهده می‌شود.
-
افزایش بهره‌وری و نوسازی تجهیزات
یکی از مشکلات بزرگ صنعت فولاد عدم نوسازی تجهیزات و عدم دسترسی به ماشین آلات روز به دلیل تحریم‌های بین‌المللی است. چراکه استفاده از تکنولوژی‌های کم‌مصرف و بهینه‌سازی مصرف انرژی، از راهکارهای میان‌مدت مؤثر در صنعت فولاد است.
سخن پایانی
با اعلام خبر قطع برق صنایع بزرگ به‌ویژه فولادی‌ها در ۱۵ روز آینده، زنگ هشدار جدی برای بازار آهن‌آلات کشور به صدا درآمده است. این امر با مقاومت قیمت آهن آلات در برابر نوسانات کاهشی دلار بیشتر به چشم می‌آید. در حالی که تجربه سال‌های گذشته نشان داده محدودیت‌های دسترسی به برق و گاز می‌تواند تبعات گسترده‌ای بر تولید و قیمت آهن آلات داشته باشد اما به نظر می‌رسد زیرساخت‌های لازم برای مقابله با این بحران همچنان فراهم نشده است؛ بنابراین درصورت قطعی شدن خبر محدودیت‌های برق صنایع باید گفت بازار آهن‌آلات در تابستان ۱۴۰۴ با نوسانات قیمتی و کمبودهای شدیدی مواجه خواهد شد که بخش گسترده‌ای از اقتصاد و صنعت کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
